Kraj w kratę - czyli szkocka lalka w naszej kolekcji

Dzisiaj przypadałyby kolejne urodziny naszej babci. Niestety pod koniec września, babcia po ciężkiej chorobie od nas odeszła. W takiej nietypowej formie chcę jakoś spędzić te urodziny i przedstawić Wam lalkę, którą właśnie od niej dostałyśmy.

Lalka ma w tym roku dokładnie 50 lat. Została przez naszą babcię przywieziona w 1972 roku ze Szkocji, gdzie była w odwiedzinach u swojej cioci, która po wojnie nie wróciła już do Polski. Lubiłam słuchać o tej podróży, która nieco różniła się od dzisiejszych warunków (mimo, że w sumie to nie minęło aż tak dużo czasu) oraz o różnicach między ówczesną Polską a Wyspami Brytyjskimi. Bardzo długo lalka stała w kredensie u babci, a z czasem kiedy nasza kolekcja zaczęła się rozrastać, dostałyśmy ją my i od wtedy jest częścią naszych zbiorów.

Szkocja leży na północy Wielkiej Brytanii. Jej stolicą jest Edynburg. Jak powszechnie wiadomo historia, tradycja i kultura poszczególnych krajów Zjednoczonego Królestwa różni się i nie należy utożsamiać zwyczajów Anglii z tradycjami Szkocji czy Walii. Tereny Szkocji wyróżniają się raczej niezbyt przychylnymi dla rolników warunkami naturalnymi przez co nastąpił w tym kraju rozwój pasterstwa ze szczególnym naciskiem na różne gatunki owiec, wykorzystywanych do produkcji wełny.

W związku z warunkami naturalnymi oraz dobrej dostępności wełny, ubiór mieszkańców Szkocji opierał się na takich tkaninach. Charakterystycznym dla Szkocji samodziałem był tartan. Jest to materiał w kratę tkany z pasów o różnej szerokości i kolorze. Wzór danego samodziału był ściśle związany z przynależnością do rodu-klanu, ponieważ ludność zamieszkująca Szkocję była silnie związana z zamkniętym systemem klanowym. Właśnie materiał w kratę stanowił podstawę ubioru zarówno kobiet jak i mężczyzn. Zwykle na blogu skupiam się bardziej na ubiorze damskim - więcej lalek, które mamy przedstawiają kobiety. I chociaż te również przedstawia damski strój to dzisiaj warto skupić się właśnie na męskim stroju.

Strój składa się z kiltu, który jest głównym i najbardziej charakterystycznym elementem stroju. Jest to kraciasta spódniczka układana w fałdy. Na górę zakładano białą koszulę z kołnierzykiem oraz krótki czarny kaftan, również z kołnierzykiem. Całość zwieńczał również kraciasty pled stanowiący okrycie wierzchnie oraz beret z pomponem lub furażerka. Co ciekawe, krata pojawiała się również na skarpetach, które noszono do czarnych, płytkich butów.

Strój kobiety składał się z czarnej spódnicy i stomachera czyli stanika z baskiną (falbaną na wysokości bioder). Pod spodem oczywiście zakładano białą koszulę, a na wełnianej spódnicy pojawiała się długa i wąska zapaska. Na głowie noszono czepiec, który ozdabiano wstążką i krezą. W stroju kobiecym również pojawiał się charakterystyczny tartan. Kobiety nosiły kraciaste pledy i chusty, które traktowały jak odzienie wierzchnie, jednak z tartanu szyto równie spódnice, zapaski czy peleryny.

Książe Filip w szkockim kilcie

Kończąc ten post warto przypomnieć kwestii, które nieodłącznie kojarzą się ze Szkocją. A mianowicie chodzi mi o dudy  (nie mylić z nazwą kobza - jest to zupełnie inny instrument). Są one instrumentem dętym, które zaliczamy do grupy aeorfonów miechowych (razem z akordeonem czy organami). Dźwięk wydobywamy dzięki specjalnemu workowi, do którego wtłaczamy powietrze, które następnie przechodzi przez piszczałki. W Polsce dudy są jednym z popularniejszych instrumentów regionalnych i występują m.in. w Wielkopolsce (pod nazwą Kozioł lub Sierszenki w zależności od obszaru) czy Podhalu. Jednak to Szkocja jest z tym instrumentem najbardziej kojarzona a sam instrument urósł do rangi symbolu.

Życzę dobrego weekendu na tej ostatniej prostej przed świętami!

Zofia

Bibliografia:

Barbara Bazielich "Odzież i stroje ludowe"
http://ludowe.instrumenty.edu.pl/pl/instrumenty/categories/page/3/category/343
https://muzykalia.pl/artykul/dudy---historia-odmiany-2

Źródła fotografii:

Zdjęcia własne
https://muzykalia.pl/images/dudy---historia-odmiany-2-5c8b9eb800097-690x450.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Scotland_map.png/163px-Scotland_map.png
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdl5u1Cib8uB44_7TQbZRPzA52M-X2EbYfq0a42EWs9TDHZxVSVp_ziRRbqo_7hb-KA_xZneT_cD-XX6JKXunpARD2NrR21bgF51uRQEgzkubnh4066T_XDQlnz6JfbZHDTrH7xZHf-cg/s1600/_MG_1996.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Three_tartans.jpg
https://www.independent.co.uk/life-style/fashion/prince-philip-fashion-statement-looks-duke-of-edinburgh-b1829523.html