Olędrzy na Ziemi Wielkopolskiej

Odwiedziłam ostatnio skansen w Wolsztynie. Zwiedzając go, moją uwagę przykuła zagroda olęderska. Słyszałam tę nazwę wcześniej, jednak nigdy nie zgłębiałam tego tematu. Postanowiłam zrobić to teraz.

Olędrami nazwano ludność pochodzenia holenderskiego, która w XVI-XVIII wieku zajmowała wsie, lokowane na prawie olęderskim. Wiem, że brzmi to jak masło maślane, ale już próbuję doprecyzować. Osadnicy z terenów Niderlandów zakładali liczne wsie wzdłuż Wisły oraz jej dopływów - na Kujawach, Mazowszu i w Wielkopolsce. Uciekali oni ze swojego kraju przed prześladowaniami religijnymi. Później, miejscowości te zamieszkiwali również chłopi niemieccy, czescy, a nawet polscy, zbiegli z innych wsi. Przejmowali oni system funkcjonowania wsi olęderskich, dlatego ich również określamy taką nazwą. Ich zamieszkanie na tych terenach było możliwe, gdyż w wyniku intensywnych działań wojennych, oraz epidemii były spustoszone. Nie musieli oni odrabiać pańszczyzny, lecz płacili czynsz, co całkowicie zmieniało ich sytuację w porównaniu z innymi przedstawicielami ich grupy społecznej, czyli chłopów. 

Łóżko, w chacie olęderskiej. Skansen w Wolsztynie

Biorąc w dzierżawę konkretny teren Olendrzy (specjalnie użyłam odmiennej formy, obie są poprawne), karczowali i osuszali go. Mieli odpowiednie umiejętności, gdyż często, w swojej ojczystej ziemi zajmowali się właśnie kwestiami melioracyjnymi (w tym czasie osuszano delty Renu). Mając sporą dawkę niezależności, a przede wszystkim wolność osobistą, wytworzyli swoją kulturę, która rozwijała się w zakładanych przez nich miejscowościach. Jednym z przykładów była ogromna solidarność, która łączyła sąsiadów mieszkających w jednej wsi. Kiedy jeden z nich nie był wstanie zapłacić zapłacić danego zobowiązania, sąsiad był gotów pomóc i uiścić zaległą płatność. Typowe zagroda Olęderska składała się z 3 budynków - chata, stodoła i chlew i były ustawione na planie prostokąta. W centrum zagrody umieszczano studnię, sadzono również drzewa.

Nigdzie nie znalazłam informacji, że społeczeństwa olęderskie były hermetycznie zamknięte w stosunku do innych, wiemy w końcu o dołączaniu do osad członków pochodzenia niemieckiego czy polskiego. Jednak, intuicyjnie, wydaje mi się, że społeczności te były w pewien sposób odizolowane od reszty społeczeństwa - zwłaszcza polskich chłopów objętych obowiązkiem pańszczyzny. Pierwszym aspektem, jest właśnie kwestia wolności osobistej. Kwestia ta, zobowiązywała do gospodarności i pracowitości, przez to sposoby pracy Olędrów były podpatrywane i wykorzystywane przez innych osadników. Drugim aspektem różniącym Olendrów od polskich chłopów była religia. Osadnicy byli ewangelikami lub mennuitami. Oba wyznania zaliczamy do protestantyzmu, w przeciwieństwie do wyznawanego przez ówczesną większość Polaków katolicyzmu.

Osadnictwo Olęderskie zakończyło się w 1945 roku, kiedy większość potomków pierwszych osadników wyemigrowała na Zachód - do Niemiec, USA, Kanady czy Brazyli.

Dobrego dnia!

Zosia

Bibliografia:
https://regionwielkopolska.pl/artykuly-kultura-ludowa/oledrzy/
https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,historiomat,1756,historiomat_olendrzy_w_polsce.html
https://www.fundacjaolandia.org/olendrzy-2/olendrzy-w-wielkopolsce/
https://dspace.uni.lodz.pl/bitstream/handle/11089/38820/229-244_Przewo%C5%BAny.pdf?sequence=1&isAllowed=y
https://regionwielkopolska.pl/wp-content/uploads/2020/02/Sz_Oledrow_PnWlkp.pdf
https://www.polskieradio.pl/10/5372/Artykul/2735101,Olendrzy-przybyli-nad-Wisle-dla-wolnosci
https://oledry.nekla.eu/strona-2140-nekielskie_oledry_w_kregu_pracy_wiary_i.html

Źródło fotografii:
http://uks.nekla.sam3.pl/strona-1345-historia_oledrow.html
https://regionwielkopolska.pl/wp-content/uploads/2018/11/okl-oledrow.1475583776.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Konkolewo_Hauland.png/240px-Konkolewo_Hauland.png
Zdjęcie własne