Na polskich dróżkach...

Myślę, że o Pyzie i jej podróży po Polsce będę mieć jeszcze okazję napisać, a dzisiaj wykorzystując tytuł książki Hanny Januszewskiej chcę zwrócić uwagę na różnorodność polskiego folkloru.

 Niezliczone ilości strojów, tańców, zwyczajów czy obrzędów możemy zaobserwować na ziemiach polskich. Czytając Dzieła Wszystkie Oskara Kolberga, widzimy, że niemal każda wieś miała swoje charakterystyczne elementy kultury. Oczywiście były one do siebie zbliżone w ramach mikroregionów, ale jednak spojrzawszy na liczbę tomów dzieł Kolberga widzimy niesamowite zróżnicowanie polskiej kultury ludowej, a przecież badacz nie opisał każdej wsi, chociaż oczywiście odwiedził i opisał bardzo wiele. Skąd jednak wynikają różnice między regionami i w ogóle w jaki sposób możemy podzielić Polskę obszary etnograficzne?

Pierwszym i chyba jednym z ważniejszych czynników są warunki geograficzne i przyrodnicze. To one miały bezpośredni wpływ na styl życia mieszkańców, a co za tym idzie na ich zwyczaje i tradycje, ponieważ te były ściśle związane z codziennym życiem. Żyjący na Podhalu góral żyje zupełnie inaczej niż Wielkopolanin na pojezierzu oraz jeszcze inaczej niż Kaszub nad morzem. Dostęp do wody, ukształtowanie terenu czy klimat wpłynął na rozwój konkretnych działalności gospodarczych, które są inne w zależności od regionu. Dostępność różnych materiałów miała oczywiście związek z powstawaniem strojów obrzędowych czy uroczystych oraz oczywiście tych codziennych. 

Także rozwój gospodarczy danego obszaru decydowała o takich, czy innych strojach czy zwyczajach. Jednym z takich przykładów może być podział strojów ludowych w związku z kryterium jego wykonania. Pierwszą kategorią są stroje uszyte z pasiastych materiałów, tkanych na warsztacie. Przykładem mogą być stroje mazowieckie (np. łowicki, sieradzki). Do drugiej grupy zaliczamy ubiory z lnianego płótna, albo takie z materiałów o naturalnych barwach (np. strój biłgorajski). Ostatnią grupą są te, które zostały uszyte z fabrycznie wykonanych oraz barwionych materiałów. Tutaj przykładem są stroje Wielkopolskie (np. szamotulski czy biskupiański) oraz np. późniejszy strój górali podhalańskich czy strój krakowski. Oczywiście stroje ewaluowały, dlatego często się zdarzało, że chociaż ostatecznie wykorzystywano fabryczne materiały, początkowo były to własnoręcznie tkane płótna. Także nie zawsze cały strój był uszyty z jednego "typu" materiału. Wierzchnie części były wykonywane z lepszych jakościowo tkanin, elementy spodnie były tworzone z trochę gorszych.

Od lewej: strój sieradzki, biłgorajski, krakowski.

Wróćmy do podziału Polski. Kraj możemy podzielić na pięć głównych regionów - dzielnic. Jest to Wielkopolska, Małopolska, Pomorze, Mazowsze i Śląsk. Jednak każda z tych grup dzieli się na mniejsze, a te jeszcze na bezpośrednie już mikroregiony. Przykładem takich podgrup jest podział Małopolski na Krakowiaków, Lachów i Górali. Najmniejszą kategorią są już konkretne regiony. Bazując na tym samym przykładzie: Krakowiacy dzielą się na wschodnich i zachodnich; lachowie są m.in. sądeccy i limanowscy, a górale dzielą się na bardzo wiele małych grup etnograficznych np. podhalańscy czy orawscy.

Przez ogromne rozdrobnienie bardzo trudno znaleźć mapkę, na której będą zaznaczone wszystkie regiony.  Najlepszym sposobem będzie poszukanie konkretnych map danej dzielnicy z zaznaczonym podziałem etnograficznym. Pokażę kilka takich, poszukując warto zajrzeć na lokalne strony związane z konkretnymi regionami, które często bardzo przejrzysty sposób pokazują ten podział wraz z dokładną charakterystyką podanych regionów. Taką stroną jest m.in. https://www.etnozagroda.pl/ czy http://etnowielkopolska.pl/ Mam nadzieję, że ten post rozwiał trochę wątpliwości dotyczące różnorodności polskiego folkloru i podziału naszego kraju na podstawie kultury ludowej. 

Dobrego popołudnia!!!

Zofia

Bibliografia:
https://www.etnozagroda.pl/
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Ludnosc-Regiony-i-grupy-etnograficzne;4575072.html
https://strojeludowe.net/

Źródła fotografii i mapek:
Źródło własne
https://i.pinimg.com/236x/26/cc/f6/26ccf6c063e5a92db9c532a7545b31f3--polish-alphabet-folk-fashion.jpg
https://www.etnozagroda.pl/
https://www.polskie-gory.pl/images/dolina-potoku-jamne.jpg
http://etnowielkopolska.pl/mapa-dziedzictwa-kulturowego/
https://blogger.googleusercontent.com/img/proxy/AVvXsEhMDgieOA8HN6AN3OSrSH6CekG7z8ANrB-ZuPqx6gMJfhk5prtcq9R-1f7dsXudy2twWWlDqhTsgIrbzrcxXsO9aTxWlaBVESVi5W3EO5E65zd3SbmqODYfeBeaTdv0lKuUaVuIo_GpteF_pI5Lx9WkyWVqIo9FX5uIYqdjnx-C=
https://i.pinimg.com/474x/3d/73/67/3d73678f6e0710dd438be0ba05519885.jpg
https://i.pinimg.com/236x/37/02/73/3702738b155c9ba7be2427083bd02fbe.jpg
https://api.culture.pl/sites/default/files/styles/1920_auto/public/images/imported/taniec/inne/stroje_ludowe/mapa22.jpg?itok=f3K-EbVX